Mikrobiologia

Ziarniaki

Należą tu drobnoustroje kształtu kulistego, układające się w łańcuszki, pary lub grona o przeciętnej średnicy 1 μm. Niektóre gatunki tworzą otoczki. Są nieruchome (wyjątki) i nie wytwarzają zarodników. Są tlenowcami lub względnymi beztlenowcami. Barwią się Gram dodatnio (Streptococcus, Staphylococcus) lub Gram ujemnie (Neisseria).

Paciorkowce

Na podstawie właściwości fizjologicznych wyróżnia się 4 gatunki chorobotwórcze dla ludzi: paciorkowiec ropotwórczy (S. pyogenes), zieleniący (S. viridans), kałowy (S. faecalis) i zapalenia płuc (S. pneumoniae).

Paciorkowiec ropny (Streptococcus pyogenes)

Bakterie mają kształt kulisty lub owalny o przekroju od 0,8 do 1,2 μm. Układają się w długie lub krótkie łańcuchy. Rosną w temperaturze od 20 do 42 C, temperatura optymalna wynosi 37 C. Na agarze z krwią rosną pod postacią szarobiałych kolonii o średnicy 1 – 2 mm, dookoła których tworzy się pierścień zupełnego przejaśnienia podłoża, tzw. hemoliza beta (β). Na podłożach zwykłych rosną słabo, dopiero dodatek do podłoża krwi, surowicy lub glukozy wzmaga ich wzrost. Rozszczepiają z wytworzeniem kwasu lub gazu glukozę, laktozę, sacharozę, salicynę, trehalozę i niekiedy mannitol. Utleniają alkohol i kwasy tłuszczowe. Wytwarzają kilka różnych substancji toksycznych i enzymatycznych – streptolizynę O i S, streptokinazę, streptodornazę, hialuronidazę i toksynę erytrogenną. Giną w temperaturze 60 C w ciągu 30 minut. W stanie wysuszenia zachowują żywotność przez długi czas, w hodowlach sztucznych giną szybko w następstwie zakwaszenia podłoża. Paciorkowce ropne wywołują wiele różnych schorzeń: płonicę, zapalenie gardła (angina), zapalenie ucha środkowego (otitis media), zapalenie zatok (sinusitis), zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych (meningitis), zapalenie oskrzeli (bronchitis), zapalenie płuc (pneumonia), zapalenie opłucnej (pleuritis), zakażenie ran, chorobę reumatyczną, zakażenie skóry – róża (erysipelas), liszajec paciorkowcowy, ropnie, zakażenia przyranne i bakteriemie. Przebycie płonicy zapewnia długotrwałą odporność, zachorowania ponowne zdarzają się rzadko.

Paciorkowiec zieleniejący (Streptococcus viridans)

Rośnie ona na agarze z krwią pod postacią małych, przezroczystych, błyszczących i wypukłych kolonii, dających hemolizę α (zielonkawa strefa wokół kolonii) lub hemolizę γ (brak hemolizy). W warunkach naturalnych występuje na błonach śluzowych górnych dróg oddechowych oraz w przewodzie pokarmowym człowieka i zwierząt. Niektóre szczepy mają właściwości chorobotwórcze – mogą być przyczyną powolnego zapalenia wsierdzia, zapalenia dróg moczowych lub gruczołu mlekowego.

Paciorkowiec kałowy (Streptococcus faecalis)

Niektóre szczepy wykazują zdolność ruchu, na agarze z krwią mogą wytwarzać hemolizę α, β i γ. Rosną w temperaturze od 10 do 45 C Stanowią naturalną florę przewodu pokarmowego człowieka i zwierząt. Niekiedy mogą być przyczyną zatruć pokarmowych i schorzeń dróg moczowych.

Paciorkowiec zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae)

Paciorkowce zapalenia płuc (pneumokoki) mają kształt lancetowatych ziarenek, występujących zawsze parami (dwoinki) i otoczonych w warunkach in vivo wspólną otoczką. Charakterystyczny dla tych drobnoustrojów jest układ dwóch ziarenek zwróconych do siebie szerszymi podstawami. Na agarze z krwią rosną zwykle pod postacią małych płaskich z zagłębieniami w środku, przezroczystych kolonii o przekroju 1 – 2 mm, dających hemolizę α. Niekiedy kolonie mają wygląd śluzowaty. Rosną w temperaturze od 25 do 41 C, optymalna 37,5 C (szczególnie obficie przy obecności 10 % CO2) Dobrze rosną na agarze półpłynnym. Rozszczepiają węglowodany z wytworzeniem kwasu bez gazu. Fermentują inulinę, nie fermentują arabinozy, rafinozy i dulcytolu. Szczepy pozbawione otoczki nie są chorobotwórcze. W odróżnieniu od paciorkowca zieleniejącego pneumokoki są zwykle chorobotwórcze dla myszy. Paciorkowce zapalenia płuc są naturalnymi mieszkańcami błon śluzowych, górnych dróg oddechowych, spojówek, pochwy. Wywołuje: zapalenie płuc, ropnie, ropnie płuc, zapalenie ucha środkowego, zapalenie wyrostka sutkowego, zapalenie opon, zapalenie zatok, zakażenie krwi, zapalenie spojówek, owrzodzenie rogówki.
image001


Streptococcus agalactiae

Wywołuje przeważnie hemolizę β. Występuje w składzie mikroflory człowieka w gardle, pochwie i kale. Wywołuje m.in. zapalenie wymion u krów, u ludzi wywołuje posocznice połogowe, endocarditis, pneumonitis, zakażenia miejscowe ropne.

Streptococcus equi, S. equisimilis, S. dysgalactiae

Paciorkowce są w składzie flory gardła, pochwy, skóry. Mogą wywoływać zakażenia ran, zapalenie tkanki łączne, zapalenie wsierdzia i posocznice połogowe. Nie rosną w temperaturze 10 i 45 C, hydrolizują hipuran, fermentują glicerol, trehalozę, sorbitol.

Streptococcus anginosus

Wywołuje hemolizę β, wchodzi w skład mikroflory jamy ustnej, zębów, gardła. Mogą wywoływać zapalenie zatok, próchnicę zębów, zapalenie płuc, ropnie mózgu, zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych. Tworzy kwas z glukozy, maltozy, salicyny, sacharozy, ale nie z inuliny, ksylozy, arabinozy i mannitolu.

Streptococcus sanguis

Wywołuje hemolizę α, występuje w jamie ustnej i w gardle. Wywołuje próchnicę zębów, endocarditis, ropnie mózgu i posocznice.
image003

 

Otoczka

Hemoliza

Wzrost przy

Fermentacja

Chorobotwórczość dla myszy

10 C

45 C

6,5 % NaCl

Eskulina

Inulina

S. pyogenes

-

β

-

-

-

-

-

++

S. viridans

-

α

-

+

-

+

+

+-

S. faecalis

-

α, β ,γ

+

+

+

+

-

-

S. pneumoniae

+

α

-

-

-

-

-

+++

Gronkowce

Gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus)

Gronkowce mają kształt kulisty od 0,8 do 1 μm. Najczęściej występują pojedynczo albo parami lub w gronach. Rosną w temperaturze od 12 do 45 C, temperatura optymalna wynosi 37 C. Na podłożach z dużą zawartością soli kuchennej wytwarzają żółty albo biały lub cytrynowy barwnik. Na bulionie odżywczym dają wzrost obfity, o jednolitym zmętnieniu. Kolonie na podłożach zwykłych mają przekrój od 1 do 4 mm, na agarze z krwią dają hemolizę. Rozkładają mannitol, rozkładają żelatynę, fermentują laktozę, mannitol, rafinozę, insulinę. Szczepy chorobotwórcze wytwarzają koagulazę, fosfatazę, katalazę. Może wywoływać: zakażenie mieszków włosowych (czyrak), ropnie w tkankach lub narządach, zakażenie ran, zapalenie tkanki łącznej, zapalenie szpiku, zapalenie układu oddechowego (oskrzeli, płuc, ropnie), zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok, posocznica, zatrucia pokarmowe, zapalenie jelit
image005


Koagulaza

Fosfataza

Katalaza

Hemoliza

S. aureus

+

+

+

+ lub -

S. epidermidis

-

-

+

-

Sarcina

-

-

+

-

Neisseria

Dwoinka rzeżączki (Neisseria gonorrhoeae)

Gonokoki wyglądem swym przypominają ziarenka kawy o przekroju od 0,6 do 1 μm. Gonokoki są bardziej wybredne niż meningokoki, rosną dobrze na agarze czekoladowym, zwłaszcza przy zmniejszonym ciśnieniu CO2. Kolonie są delikatne, przeźroczyste, o przekroju 1 mm. Na podłożach zwykłych nie rosną. Optymalna temperatura wzrostu wynosi 35 – 36 C. Zakwaszają podłoże z węglowodanami, nie wytwarzają gazu.

Ziarenkowce oponowe (Neisseria meningitidis)

Są mniej wymagające od gonokoków. Rosną dobrze nie tylko na agarze czekoladowym, lecz również na agarze z krwią. Kolonie są przeźroczyste, lekko wypukłe, o przekroju około 2 mm. Wywołują zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych, zapalenie wsierdzia, posocznice, zapalenia stawów.
  Dekstroza Maltoza Sacharoza Wzrost na agarze zwykłym
N. gonorrhoeae

Kwas

-

-

-

N. meningitidis

Kwas

Kwas

-

-

N. nie chorobotwórcze

- / kwas

- / kwas

kwas

+

Pałeczki jelitowe (Enterobacteriaceae)

image007

Pałeczki Salmonella

Należą tu pałeczki zarówno obdarzone ruchem (okołorzęse), jak i nieruchome, o wymiarach 0,4 – 0,6 x 2 – 3 μm o zaokrąglonych końcach. Rosną dobrze na zwykłych podłożach. Na agarze kolonie mają kształt okrągły, są przejrzyste, błyszczące, wielkości 2 – 3 mm. Na bulionie dają jednolite zmętnienie. Rosną w temperaturze od 20 do 40 C, optimum wzrostu wynosi 37 C. Cechą charakterystyczną stanowi brak zdolności fermentowania laktozy, sacharozy, adonitolu i salicyny i nie rozkładanie maltozy. Glukozę i maltozę fermentują z wydzieleniem kwasu i gazu.

Pałeczki czerwonki (Shigella)

Krótkie, cienkie, nieruchome pałeczki o budowie delikatniejszej niż pałeczki Salmonella, o wymiarach 0,5 – 0,7 x 2 – 3 μm. Rosną dobrze na zwykłych podłożach w temperaturze od 10 do 40 C, przy optimum wzrostu 37 C. Rozkładają (są nieliczne wyjątki) węglowodany do kwasu. W zależności od gatunku rozkładają lub nie rozkładają mannitolu i laktozy. Czerwonkę bakteryjną cechują liczne ropno – krwiste wypróżnienia i parcie na stolec. Przebycie choroby nie zapewnia długotrwałej odporności. W Polsce najczęściej występują S. sonnei (80 %) i S. flexneri (19 %). Do zakażenia dochodzi zwykle drogą pokarmową za pośrednictwem brudnych rąk, przez wodę lub produkty spożywcze zakażone kałem ludzkim. W warunkach naturalnych chorobotwórcze są wyłącznie dla ludzi. Produkują głównie endotoksyny.
Sh. sonnei
 

 

Laktoza

Dekstroza

Sacharoza

Dulcytol

Mannitol

Salicyna

Indol

Cytrynian

Sh. dysenteriae

-

Kw

-

-

-

-

-

-

Sh. schmitzii

-

Kw

-

-

-

-

+

-

Sh. flexneri

-

-

-

-

Kw

-

+

-

Sh. sonnei

Kw

Kw

(Kw)

-

Kw

-

-

-

Pałeczki okrężnicy (Escherichia)

Krótka, gruba, obdarzona ruchem pałeczka o wymiarach 0,4 – 0,7 x 1,4 μm. Rośnie na zwykłych podłożach w temperaturze od 20 do 40 C. Na bulionie tworzy jednolite zmętnienie. Rozkłada z wytworzeniem kwasu i gazu laktozę, glukozę, maltozę i inne węglowodany. Stanowią symbiotyczną naturalną florę jelitową ludzi i zwierząt. Istnieją również szczepy chorobotwórcze powodujące biegunkę u dzieci.
image011


Pałeczki otoczkowe (Klebsiella)

Pałeczki o wymiarach 0,5 – 1,5 x 2 μm, posiadające otoczkę, która często 3–krotnie przekracza wielkość samego drobnoustroju. Nie wykazują ruchu. Rosną na zwykłych podłożach w temperaturze od 12 do 45 C, temperatura optymalna wynosi 35 C. Za podstawie cech biochemicznych wyróżnia się cztery podgrupy (gatunki): pałeczkę zapalenia płuc, pałeczkę twardzieli, pałeczkę oxytoca, pałeczkę ozeny.

Pałeczki odmieńca (Proteus)

Pałeczki o wymiarach 0,5 – 1 x 2 – 3 μm, wybitnie polimorficzne, obdarzone ruchem (okołorzęse). Rosną na zwykłych podłożach w warunkach tlenowych i beztlenowych. Optymalna temperatura wzrostu wynosi 34 – 37 C. Szczepy urzęsione mają zdolność do pełzania na agarze, szczepy bezrzęskowe wytwarzają pojedyncze kolonie. Drobnoustroje tej grupy są naturalnymi mieszkańcami przewodu pokarmowego zwierząt i ludzi. Mogą wywoływać nieżyt żołądka i jelit oraz zapalenie układu moczowo – płciowego. Bakterie tego rodzaju występują w glebie, wodzie i materiałach zanieczyszczonych kałem. Mogą wchodzić w skład flory komensalnej przewodu pokarmowego człowieka i zwierząt.

Pałeczki Yersinia

Pałeczka dżumy (Yersinia pestis)

Pałeczki małe, proste, owalne, o wymiarach 0,5 – 0,7 x 1,5 – 1,7 μm. Układają się pojedynczo, lub w krótkie łańcuszki (3 – 5 pałeczek). Pałeczki izolowane bezpośrednio z organizmu zwierzęcego mają otoczkę. Na podłożach rosną słabo, dodatek do podłoża surowicy lub krwi wzmaga ich wzrost. Kolonie na agarze podobne są do kolonii gronkowców i E. coli, są małe, o przekroju 1 mm, okrągłe, gładkie, niekiedy śluzowate. Rosną w temperaturze od 0 do 43 C. Optimum 27 – 30 C. Fermentują węglowodany z wytworzeniem kwasu. Cechuje je wybitna inwazyjność, wytwarzają ektotoksyny. Dzikie gryzonie (głównie szczury) są naturalnym rezerwuarem. Bezpośrednie zakażenia stanowi dla człowieka zakażona pchła. Zakażenie człowieka od człowieka w dżumie płucnej szerzy się głównie drogą kropelkowo – powietrzną.
image013


Yersinia pseudotuberculosis

Jest czynnikiem etiologicznym rodencjozy, która należy do chorób zakaźnych odzwierzęcych i jest szeroko rozpowszechniona w świecie. Gatunek ten występuje wśród małych gryzoni (myszy, szczury), dzikich ptaków, a także wśród zwierząt hodowlanych, domowych oraz zwierząt laboratoryjnych. Może wywoływać: zapalenie węzłów chłonnych krezki jelitowej, zapalenie jelit (enteritis, enterocolitis), bakteriemie, posocznice oraz ropne zakażenie z różną lokalizacją.

Enterobacter

W rodzaju tym aktualnie występuje 10 gatunków. Są ruchome i powodują dekarboksylację ornityny. Liczne szczepy wytwarzają otoczki. Gatunki E. aerogenes i E. cloacae są najczęściej izolowane z materiałów od chorych. Bakterie te powszechnie występują w wodzie, ściekach, warzywach, glebie. Stanowią część komensalnej flory przewodu pokarmowego. Mogą wywoływać: biegunki, zakażenia ran, czasami wywołują posocznice i zapalenia opon mózgowo rdzeniowych. Dużą zjadliwość wykazują szczepy E. sakazakii. Mogą one być czynnikiem zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych i posocznic u noworodków. Szczepy tego gatunku rosną pod postacią szorstkich, jasnożółtych kolonii, zwłaszcza w temperaturze 25 C.

Hafnia

Jedynym gatunkiem jest Hafnia alvei. Wykazuje podobne cechy do Enterobacter. Różni się brakiem produkcji kwasów z laktozy, melibiozy, rafinozy, sacharozy, adonitolu, dulcytolu i inozytolu. Występuje w przewodzie pokarmowym ludzi. Wywołuje zakażenia oportunistyczne; szczepy izolowane są z ran, ropni, plwociny, moczu, krwi.

Serratia

Gatunek S. marcescens jest najważniejszym spośród 9 występujących w tym rodzaju. Może wywoływać zapalenia płuc i posocznice u pacjentów z chorobami nowotworowymi poddawanych chemioterapii, zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych i biegunki u dzieci. Bakterie te wchodzą w skład komensalnej flory przewodu pokarmowego. Szczepy z gatunku S. odorifera odznaczają się ostrym zapachem przypominającym zapach zgniłych warzyw lub stęchłej trawy.

Morganella

Należy tu jeden gatunek – M. morganii odpowiedzialny głównie za zakażenia dróg moczowych, zakażenia ran i biegunki. Nie wytwarza H2S.

Providencia

W rodzaju tym występują cztery gatunki – P. alcalifaciens, P. stuatii, P. rettgeri i P. rustigianii. Tylko P. rettgeri rozkłada mocznik (ureaza +). Uczestniczą w zakażeniach dróg moczowych nabywanych w szpitalach. Występują w kale.

Citrobacter

Znajdują się tu trzy gatunki: C. freundii, C. diversus i C. amalonaticus. Produkcja H2S jest charakterystyczna dla C. freundii. Gatunek ten nie wytwarza indolu. Bakterie z rodzaju Citrobacter izolowane są z próbek kału od ludzi zdrowych oraz od chorych z biegunką (C. freundii).

Pałeczki Gram

Pałeczki Brucella

Wyróżnia się trzy gatunki chorobotwórcze dla ludzi: Pałeczka ronienia zakaźnego bydła (Brucella abortus), Pałeczka ronienia zakaźnego świń (Brucella suis) i Pałecka maltańska (Brucella melitensis). Krótkie, cienkie, o wymiarach 0,4 – 0,8 x 0,4 – 3 μm pałeczki, o zaokrąglonych końcach. Nieruchome, zarodników, rzęsek i otoczek nie wytwarzają. Układają się pojedynczo, grupami lub w krótkie łańcuszki. Najlepiej rosną na podłożach z dodatkiem surowicy zwierzęcej, przy 5 – 10 % zawartości CO2. Kolonie okrągłe o średnicy 0,5 – 1 mm, o równym brzegu, błyszczące, wypukłe, barwy szarobiałej. Fermentują węglowodany bez wytworzenia gazu. Wszystkie trzy poznane gatunki wywołują chorobę zwaną brucelozą. Najcięższy przebieg brucelozy powoduje B. melitensis. Główne objawy chorobowe to bóle stawów, okresowa gorączka, objawy neuropsychiczne, objawy neurologiczne.

 

Rezerwuar i źródło zakażenia

Wzrost na

Zapotrzebowanie na CO2

Wytwarzanie H2S

Fuksynie (1: 25000)

Tioninie (1: 50000)

B. abortus Bydło

+

-

+

++

B. melitensis

Kozy

+

+

-

+

B. suis

Świnie

-

+

-

+++

B. canis

Psy

-

+

-

++

Pałeczki Francisella

Pałeczka tularemii (Francisella tularensis)

Bardzo małe, owalne pałeczki, o wymiarach 0,2 – 1 x 1 – 3 μm, kształtem zbliżone do ziarniaków. Do wzrostu wymagają podłoży specjalnych z dodatkiem krwi, surowicy, glukozy, cysteiny lub żółtka jaja. Kolonie są małe, szare, śluzowate, maziste. Rosną powoli od 2 do 5 dni. Są tlenowcami. Wzrost następuje w temperaturze od 24 do 39 C, optimum wynosi 37 C. Biochemicznie mało aktywne, zakwaszają dekstrozę i maltozę. Są chorobotwórcze dla wielu gatunków zwierząt ( gryzonie, zające, lisy, owce, psy, ptactwo dzikie) i dla ludzi (myśliwi, rzeźnicy, hodowcy, bakteriolodzy). Tularemia jest chorobą o wysokim stopniu zakaźności, które cechuje charakterystyczne powiększenie węzłów chłonnych, gdzie umiejscawia się zarazek.

Pałeczka posocznicy krwotocznej (Pasteurella multocida)

Drobnoustrój ten jest szeroko rozpowszechniony wśród zwierząt, u których wywołuje chorobę zwaną pasterelozą. U ludzi pastereloza występuje bardzo rzadko i przebiega najczęściej pod postacią posocznicy, zapalenia błon surowiczych, opon mózgowo – rdzeniowych, spojówek, szpiku kostnego i stawów.

Pałeczki Bordetella

Pałeczki krztuśca (Bordetella pertussis)

Pałeczki o wymiarach 0,5 – 2 μm, często ziarenkowate, barwiące się niekiedy biegunowo. W odróżnieniu od innych pałeczek Bordetella posiadają otoczkę. Rosną dobrze na podłożach specjalnych z dodatkiem penicyliny. Rezerwuar i źródło zakażenia stanowi człowiek. Do zakażenia dochodzi droga kropelkową lub przez kontakt bezpośredni z przedmiotami zakażonymi osób chorych. Krztusiec jest ostrą chorobą zakaźną wieku dziecięcego, którą cechują zmiany zapalne tchawicy, oskrzeli i oskrzelików. Przebycie choroby zapewnia trwałą odporność.

Pałeczka krztuśca rzekomego (Bordetella parapertussis)

Drobnoustrój ten, w odróżnieniu od pałeczki krztuśca, wytwarza brązowy barwnik, nie rośnie na podłożu KCN, rozkłada mocznik, rośnie na zwykłym agarze. Wywołuje chorobę zwaną krztuścem rzekomym, o łagodniejszym przebiegu.

 

Otoczka

Ruch

Wzrost na agarze

Wytwarzanie barwnika

Redukcja azotanów

Mocznik

Oksydaza

Katalaza

B. pertussis

+

-

-

-

-

-

+

+

B. parapertussis

-

-

+

+

-

+

-

+

B. bronchiseptica

-

+

+

-

+

+

+

+

Pałeczki hemofilne (Haemophilus)

Pałeczki grypy (Haemophilus influenzae)

Kształt drobnych pałeczek o wymiarach 0,2 – 0,3 x 0,5 – 2 μm. Posiadają otoczkę. Wzrost powolny, w temperaturze 26 – 43 C (optimum wynosi 37 C) następuje dopiero po 48 godzinach inkubacji. Kolonie są małe, o przekroju 1 mm, szare, bez hemolizy. Jest chorobotwórcza wyłącznie dla ludzi, u których wywołuje nieżyt dróg oddechowych, nieżyt spojówek, zapalenie zatok, ropne zapalenie opon mózgowo – rdzeniowych.

Pałeczki wrzodu miękkiego (Haemophilus ducreyi)

Pałeczka nieco większa niż pałeczka grypy, o wymiarach 0,5 – 1 x 1 – 2 μm. Wzrost na podłożach specjalnych w postaci małych, szarych, błyszczących kolonii, otoczonych strefą hemolizy.

Maczugowce (Corynebacterium)

Maczugowiec błonicy (Corynebacterium diphtheriae)

Pałeczka cienka, prosta, lub lekko zagięta, o wymiarach 0,3 – 1,4 x 1,2 – 6,4 μm, kształtu cylindrycznego o biegunach zaokrąglonych, często maczugowato zgrubiałych. Na biegunach występują ziarnistości. Są nieruchome, zarodników i otoczki nie wytwarzają. Rosną dobrze na podłożach z dodatkiem surowicy lub węglowodanu. Optymalna temperatura wzrostu wynosi 34 – 37 C. Rozkładają węglowodany bez wytwarzania gazu. Wytwarzają katalazę. Właściwości biochemiczne pozwalają na wyodrębnienie trzech typów maczugowców błonicy: gravis, mitis i intermedius, oraz na przeprowadzenie różnicowania z maczugowcami niechorobotwórczymi. Chorobotwórcze działanie polega na wytwarzaniu bardzo silnej egzotoksyny. Błonica jest ostrą chorobą zakaźną, zlokalizowaną najczęściej w gardle, krtani, nosie, rzadziej na skórze.

 

Laktoza

Glukoza

Sacharoza

Skrobia

Maltoza

Żelatyna

Redukcja azotanów

Toksyczność

C. diphtheriae typ gravis

-

+

-

+

+

-

+

+ -

C. diphtheriae typ mitis

-

+

-

-

+

-

+

+ -

C. diphtheriae typ intermedius

-

+

-

-

+

-

+

+ -

C. ulcerans

-

+

-

+

+

+

-

+ -

C. hofmanni

-

-

-

-

-

-

+

-

C. xerosis

-

+

+

-

+

-

+

-

Rodzina Mycobacteriaceae

Prątek gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis)

Występują cztery typy prątka gruźlicy: ludzki, bydlęcy, ptasi i mysi. Rosną dobrze w warunkach tlenowych w temperaturze 37 – 38 C, na podłożach zawierających surowicę, jaja kurze. Najszybciej, najobficiej rosną prątki typu ptasiego, wolniej i mniej obficiej prątki typu ludzkiego. Typ ludzki jest chorobotwórczy głównie dla ludzi i małp, w mniejszym stopniu dla zwierząt domowych. Typ bydlęcy jest zjadliwy głównie dla zwierząt domowych i dzieci. Typ ptasi jest zjadliwy dla ptaków, słabo zjadliwy dla ludzi i zwierząt domowych. Typ mysi jest słabo zjadliwy dla ludzi, jak i dla zwierząt, niezjadliwy dla ptaków. Gruźlica (tuberculosis) zależnie od ogólnego stanu organizmu może mieć przebieg ostry i uogólniony lub przewlekły i zlokalizowany. Najczęściej spotykaną i jedną z najgroźniejszych postaci gruźlicy jest gruźlica płuc, która pod względem epidemiologicznym odgrywa najważniejszą rolę.

Prątek trądu (Mycobacterium leprae)

Prątek ten również należy do drobnoustrojów kwasoodpornych. Nie da się hodować na podłożach sztucznych, a także nie jest chorobotwórczy dla zwierząt laboratoryjnych. Wywołuje przewlekłą chorobę zwaną trądem, przebiegającą pod postacią skórną lub nerwową.

Laseczki tlenowe (Bacillus)

image015
image016


Laseczka wąglika (Bacillus anthracis)

Laseczki o wymiarach 1 x 3 – 8 μm, o biegunach ostro ściętych, układających się w długie nici. Rosną w warunkach tlenowych. W temperaturze 12 – 44 C wytwarzają zarodniki. Optymalna temperatura wzrostu wynosi 35 – 37 C. W organizmie wytwarzają otoczkę, która stanowi o zjadliwości drobnoustroju. Nie wykazują ruchu. Rosną na agarze z krwią lub surowicą w postaci płaskich, ciemnoszarych, pokrytych białym nalotem kolonii, o wielkości 3 – 5 mm. Fermentują z wytworzeniem kwasu dekstrozę, rozkładają żelatynę i cytrynian, nie rozkładają ksylozy. Wąglik (anthrax) należy do chorób odzwierzęcych, rzadko występujących u człowieka. W zależności od wrót zakażenia występuje pod postacią skórną, płucną lub jelitową.
image018


Laseczki beztlenowe (Clostridium)

Laseczka tężca (Clostridium tetani)

Laseczki o wymiarach 0,4 – 0,6 x 2 – 8 μm, mają obfite urzęsienie dookoła ciała . Obdarzone ruchem. Obecność przetrwalników na końcu laseczek nadaje im wygląd buławy lub szpilki z główką. Rozmnażają się w warunkach ściśle beztlenowych, począwszy od 20 C, optymalna temperatura wynosi 36 – 37 C. Na agarze z krwią rosną w postaci wzrostu pełzającego. Wytwarzają ektotoksynę, zwaną tetanospazminą lub neurotoksyną, na której działanie wrażliwy jest człowiek i wiele zwierząt. Ptaki odporne są na zakażenie. Tężec jest ostrą chorobą zakaźną, charakteryzującą się ogólnie wzmożona pobudliwością i skurczami mięśni, wywołanymi działaniem toksyny.
image020


Laseczka jadu kiełbasianego (Clostridium botulinum)

Laseczki o wymiarach 1 x 4 – 6 μm, polimorficzne, o zaokrąglonych końcach, urzęsiona, zarodniki owalne, umieszczone centralnie lub w pobliżu bieguna laseczki. Rośnie w warunkach ściśle beztlenowych, w temperaturze od 10 do 40 C. Na agarze z krwią rośnie pod postacią dużych, 15 mm, przezroczystych, o postrzępionym brzegu kolonii. Chorobotwórczość związana jest z wytwarzaniem toksyny, która jest 400 razy silniejsza od toksyny tężcowej. Charakterystyczne objawy to zaburzenia wzrokowe (zamglone widzenie, podwójne widzenie, brak reakcji źrenic na światło), chrypka, bezgłos, suchość w jamie ustnej, zaparcie i inne.

Laseczka zgorzeli gazowej (Clostridium perfringens)

Laseczka o wielkości 1 x 2 – 4 μm. W odróżnieniu od pozostałych laseczek beztlenowych nie posiada rzęsek. Tworzy otoczkę. Rośnie w temperaturze od 18 do 38 C w warunkach beztlenowych oraz przy niewielkiej ilości tlenu. Na agarze z krwią kolonie mają barwę szarobiałą, gładkie, wypukłe, o równym brzegu. Zgorzel gazową (gangrena gaseosa) charakteryzuje obrzęk i martwica tkanek z tworzeniem się gazów gnilnych.

Bacteroides

Pałeczka ropy błękitnej (Pseudomonas aeruginosa)

Pałeczka cienka, prosta, czasem lekko zakrzywiona, o wymiarach 0,3 x 1 – 2 μm, dużej ruchliwości. Zarodników i otoczek nie wytwarza, jest Gram – ujemna. Tlenowiec, ale niektóre szczepy mogą rosnąć w warunkach beztlenowych, nie wytwarzają wtedy jednak barwnika. Rośnie dobrze na zwykłych podłożach w temperaturze od 5 do 42 C, optimum wynosi 37 C. Wytwarza zielony barwnik dyfundujący do podłoża. Glukozę fermentują bezgazowo z wytworzeniem kwasu, natomiast laktozy i sacharozy nie rozkładają. Może być przyczyną ciężkich, nierzadko śmiertelnych, zakażeń. Szeroko rozpowszechniony w przyrodzie (gleba, woda, ścieki, rośliny, owady, zwierzęta). Chorobotwórcze dla roślin, owadów i zwierząt.
image022
RkBlog

Opracowania Biblioteki Nauki, 14 July 2008

RkBlog main page Search RSS Contact